Yarg? Reform Ad?mlar?yla Güçleniyor
Soru?turmac?lar?n tan?klara ve bilirki?ilere yemin teklif etmesi mümkün de?ildir. Maddesinde, yüksek disiplin kurullar?n?n inceleme ve ara?t?rma yöntemleri aras?nda yeminli tan?k ve bilirki?i dinlemek de say?ld???ndan, yüksek disiplin kurulunun cezaland?rma yetkisine giren suçlarda soru?turmac?lar?n bu yetkiye sahip oldu?u kabul edilmektedir[355]. Ancak suçun i?lendi?i hususunda tereddüt var ise disiplin amirinin soru?turma yapmas?n? engelleyen bir yasak da bulunmamaktad?r. Bu gibi durumlarda maddi gerçe?e ula?mak için disiplin amiri bizzat kendisi soru?turma yapaca?? gibi ilgiliden daha k?demli birine de bu görevi verebilir. Bu konuda bir idari soru?turma kurulu da olu?turabilir. Teknik bilgiyi gerektiren konularda ilgili uzmanlar? dinleyip görü? isteyebilir. Disiplin amirinin bu yetkisi aç?kça düzenlenmemi? olmakla birlikte, 353 say?l? Askeri Mahkemelerin Kurulu?u ve Yarg?lama Usulü Hakk?nda Kanunun 95[311], 211 say?l? ?ç Hizmet Kanunun 30. Maddesindeki[312] düzenlemelerden ve i?in do?as?ndan kaynaklanmaktad?r. Disiplin amirinin maiyetinden birinin 477 SK’da düzenlenen bir disiplin suçu i?ledi?ini ö?rendikten sonra cezaland?rma takdir hakk?n? kullanmay?p haz?rlad??? suç dosyas?n? te?kilat?nda disiplin mahkemesi kurulan komutanl??a göndermesi üzerine, söz konusu komutan disiplin kovu?turmas?n?n bir süjesi haline gelir. Maddesinde i?lenen fiillere göre verilecek disiplin cezalar?, a??rl?k derecelerine göre, uyarma, k?nama, ayl?ktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulmas? ?eklinde s?ralanm?? ve en a??r disiplin cezas? olarak Devlet memurlu?undan ç?kar?lma düzenlenmi?tir. Maddede; “Disiplin kabahatlerinden dolay? verilen hapis cezalar? bir sene müruruzamana tabidir. Bu müddet cezan?n tebli?inin ertesi gününde ba?lar.” hükmü bulunmaktad?r.
Çünkü Anayasa kurallar?n?n üstünlük bak?m?ndan ”Ba?lang?ç’taki ?lkeler, Cumhuriyetin niteliklerine ili?kin ilkeler, temel hak ve özgürlüklere ili?kin ilkeler, maddi anlamdaki di?er kurallar ve ?ekli anlamdaki kurallar” olarak s?ralanmas? mümkün ise de ba?lay?c?l?k bak?m?ndan aralar?nda fark bulunmamaktad?r. Bu nedenle Anayasan?n herhangi bir kural?n?n ba?ka bir kural?na ayk?r? say?larak uygulama d??? ve etkisiz b?rak?lmas? dü?ünülemez. Askerli?in, temel hak ve hürriyetleri s?n?rlayabilece?i bir durum da Anayasa’n?n 137. Anayasa’ya göre kamu hizmeti görenlerin kanunsuz emirleri yerine getirmeleri yasakt?r. Ancak askerî hizmetlerin görülmesi bak?m?ndan kanunla buna istisnalar getirilebilir. Maddeleri gere?i askerler ald?klar? emirleri derhal ve mutlak surette yerine getirmekle yükümlüdürler. Verilen emrin yerine getirilmesinden dolay? sorumluluk emri verene aittir.
Madde 29 -Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin 19 Nisan 2022 Sal? günü yap?lan Genel Kurulu’nda gündemin 6. (3) Televizyon yay?nc?lar?, ayr?ca Avrupa S?n?r Ötesi Televizyon Sözle?mesine taraf ba?ka bir ülkenin listesinde yer alan önemli olaylarla ilgili münhas?r haklar?n?, söz konusu ülke vatanda?lar?n?n önemli bir kesimi taraf?ndan izlenmesini engelleyecek ?ekilde kullanamaz. Bu hükümle,baz? mekanlarda tütün mamulü kullan?lmas? halinde idari para cezas? verilmesi ko?ullar?n?n düzenlendi?ini görmekteyiz. Ancak an?lan fiil Kabahatler Kanununda üç f?kral?k bir “kabahat” ?eklinde düzenlenmi? olmakla birlikte an?lan fiil çok daha ayr?nt?l? ve geni? kapsaml? olarak bir kanun konusu (4207 SK) olmu?tur. Burada da do?rudan belediyenin cezaland?rma yetkisi sözkonusu de?ildir. Ancak yukar?da belirtti?imiz dolayl? yetki burada da geçerli olabilir diye dü?ünmekteyiz. Örne?in, “parklarda içki içmek ve sarho? dola?man?n yasakland???” bir emir yay?mlan?p, buna uymayanlara 35. Maddede düzenlenen “emre ayk?r? davran??”a göre ceza verilebilir.
Putin’in herhangi bir UCM ülkesince tutuklanmas? uluslararas? hukukun aç?k ihlali olacakt?r. Karara kar?? itiraz süresinin geçirilmesine neden olan mücbir bir sebebin varl??? halinde, itirazda bulunmak için hak dürücü süre de?i?iklik gösterir. Bu gibi durumlarda, söz konusu mücbir sebebin ortadan kalkt??? tarihten itibaren en geç yedi gün içinde karara kar?? ba?vuruda bulunulmas? gerekmektedir. Yap?lan ba?vuru, karar?n kesinle?mesini engellememekteyse de mahkeme, karar?n yerine getirilmesini durdurabilecektir. Mücbir sebep her somut olay?n özeline göre de?erlendirilecektir. Örne?in, korona virüsün mücbir sebep olarak kabul edilip edilmeyece?ine ili?kin de?erlendirmemize “Korona Virüs (Covid-19) Mücbir Sebep Midir? Özel hükmün bulunmas? halinde, itirazlar kanunda belirtilen ?ekle uygun olarak yap?lacakt?r. Olu?abilecek kar???kl??? gidermek ad?na, idari para cezalar?, cezan?n muhatab? olan ki?iye gönderildi?inde, bu cezaya itiraz süresinin ve merciinin tebligatta gösterilmesi gerekmektedir. Usulsüz yap?lan tebligatlar idari para cezas? karar?na kar?? itiraz süresini ba?latmamaktad?r. ?dari para cezas?n?n yan? s?ra ba?kaca bir yapt?r?m da söz konusu ise ilgili itiraz merci ?dare Mahkemesi’dir.
Yine özel hayat?n gizlili?i, dü?ünce ve ifade özgürlü?ü ve ifade özgürlü?ünün ; milli güvenlik, toprak bütünlü?ü ve kamu düzenini sa?lamaya yönelik olarak s?n?rland?r?labilece?i belirtilmi?, dernek kurma ve toplant? özgürlü?ü bak?m?ndan silahl? kuvvetler personeline s?n?rlamalar getirilebilece?i, sava? ve ola?an üstü hallerde 2,3, 4.maddenin 1.f?kras? ve 7. Madde hariç olmak üzere temel hak ve özgürlüklerin ask?ya al?nabilece?i düzenlenmi?tir. Çelik ise, genel olarak uluslararas? andla?malar?n kanun de?erinde oldu?u tezinin kabul edilemeyece?ini dü?ünmektedir. E?er andla?ma kanun hükmünde say?l?r ve bu andla?ma ile kanun aras?nda çat??ma olursa, bu çat??ma lex posterior esas?na göre çözümlenir. Yazara göre, andla?ma ile sonraki kanun çat???rsa lex posterior esas? uygulanamaz. Örne?in Türkiye’nin s?n?rlar?n? belirleyen Lozan Bar?? Andla?mas?, Türkiye Büyük Millet Meclisinin kabul etti?i bir kanunla de?i?tirilemez.
- Türk Ceza Kanunu’nda yer alan özel hükümlerin incelenemesi.
- Disiplin cezalar?n? vermeye yetkili olan makam ve organlar 657 SK’nun 126.
Bu sebeple, sözle?mede öngörülen hak ve özgürlüklerine kamu görevlilerinin statüsüyle ili?kilendirilemeyece?i, bu çerçevede disiplin hukuku alan?n?n Sözle?menin kapsam? d???nda kald??? ileri sürülebilir. Haliyle Avrupa ?nsan Haklar? Mahkemesi organlar? önünde uyu?mazl?k konusu edilemeyecekleri de dü?ünülebilir. Ne var ki, gerek Sözle?menin amaç ve kapsam?, gerekse A?HM’nin kendisini iç hukuklarla ba?l? görmedi?i dikkate al?nd???nda ba?ta disiplin cezalar? olmak üzere disiplin hukuku eylem ve i?lemlerinin Mahkeme kararlar?na bir ?ekilde konu edildi?i muhakkakt?r[487]. ?ikâyeti inceleyen amir, disiplin suçunun i?lenmedi?ini tespit ederse cezay? kald?r?r. Ancak suçun i?lendi?ini tespit etmi?se, bu durumda verilen cezan?n uygun olup olmad???n? inceler.
Anayasa haberle?me hürriyetine ili?kin 22.maddesinin son f?kras?nda “istisnalar?n uygulanaca?? kamu kurum ve kurulu?lar? kanunda belirtilir” demek suretiyle ayr? bir s?n?rlama sebebini hüküm alt?na al?nm??t?r. Hiç kimse, i?lendi?i zaman ulusal ve uluslararas? hukuka göre bir suç say?lmayan bir fiil veya ihmalden dolay? mahkûm edilemez. Yine hiç kimseye, suçun i?lendi?i s?rada uygulanabilecek olan cezadan daha a??r bir ceza verilemez. Bu madde, i?lendi?i zaman uygar uluslar taraf?ndan tan?nan genel hukuk ilkelerine göre suç say?lan bir fiil veya ihmal ile suçlanan bir kimsenin yarg?lanmas?na ve cezaland?r?lmas?na engel de?ildir” ?eklinde düzenleme yap?lm??t?r. Maddesindeki düzenlemenin do?rudan uygulanabilir, emredici bir hüküm olmad???, yasama organ?na izin veren bir hüküm oldu?u, norm çat??mas?n?n Anayasa- Sözle?me çat??mas? de?il, yasa – sözle?me çat??mas? oldu?u[567], oda hapsi cezas? verilip verilemeyece?i ile ilgili olarak A?HS’nin 5. Maddesinin do?rudan uygulanmas? gerekti?i kanaatini ta??maktay?z.
?tiraz? incelemeye yetkili Sulh Ceza Hakimli?i, itiraz? hakl? bulursa idari para cezas?n? iptal eder. Sigara içme idari para cezas?, nereye ödenir sorusunun cevab?, yani ödeme yeri sigara içme cezas? tutana?? üzerinde mevcuttur. Sigara içme idari para cezas? Mal Müdürlüklerine ödenir. Örne?in, Bak?rköy’de bir cafede sigara içen bir ki?iye verilen sigara içme para cezas?, Bak?rköy Mal Müdürlü?ü’ne ödenebilir. Sigara içme para cezas?, vergi dairelerine ödenemez, çünkü hukuki niteli?i itibariyle idari para cezas? oldu?undan kaymakaml?k bünyesinde olan Mal Müdürlü?ü’ne ödenir. ?dari para cezas?na itiraz konusunda uygulamada ciddi yanl??l?klar yap?lmaktad?r. Bu nedenle, yüksek mebla?l? idari para cezas?na yap?lan itirazlar?n bir avukat vas?tas?yla yap?lmas? ma?duriyetleri önleyecektir. ?dari para cezalar?na ili?kin düzenleme, cezalar?n kanunili?i ilkesi gere?i idarenin inisiyatifine b?rak?lmam?? olup, kanunla ve s?n?rl? haller için düzenlenmi?tir. ?dari para cezalar? öncelikle 5326 Say?l? Kabahatler Kanunu’nda düzenlenmi? olup bunun d???nda özel kanunlarda düzenlenen idari para cezalar? da bulunmaktad?r. [679] ?YUK’un yürütmenin durdurulmas? konusunu düzenleyen 27.maddesinin 4001 say?l? Kanun ile de?i?tirilmeden önceki halinde yürütmenin durdurulmas?na doksan gün içinde karar verilebilece?i belirtilmi? iken, 4001 say?l? Kanun ile yap?lan de?i?iklik ile yürütmenin durdurulmas? karar?n?n süreye ba?l? olmadan verilece?i ilkesi benimsenmi?tir. [606] Gölcüklü-Gözübüyük, s.324 vd.; Sa?lam, s.94; Aksi görü?e olan yazarlar, Anayasa’n?n 90.
Bu düzenlemenin istisnas? ise bir hay?r ve yard?m maksad? ile , gösteri amaçl? veyahut çok azda olsa bireysel amaçl? bahislere izin vermektedir. Ayr?ca bu ülkede sanal ortamda oynat?lacak olan bahis ve kumar siteleri için lisans verilmemektedir. Bununda ötesine bilgisayar operatörlerini de yönetim k?s?tlamalar getirmektedir. Örne?in , bili?im ile ilgili meslek icra eden ki?iler tek ba?lar?na ancak web sitesi açabilmekte ve içeri?i bireysek olup , denetimi ki?inin kendisine denetim zorunlulu?u getirmektedir. Bu düzenlemenin sebebi ise web sitesi olu?turacak ki?inin yeterli bilgisi oldu?u için birden fazla ki?i birle?ip web sitesi haz?rlarsa kanuna ayk?r? suç unsuru ö?e meydan getirebilecek teknik bilgiye sahip olmalar?d?r. ?ki ki?i birle?ip web site açmak için tek ko?ul her iki ki?ininde devlette çal???yor olmas? gerekir. Alan yeri kanada olan web sitelerini kriminal kod ile ?ifreleyip , denetimini sa?lamaktad?r. Web sitelerini dünyaya aç?lmas? halinde , denetim sa?lamak için kullan?lan kriminal kodun k?r?lma olas?l??? oldu?u için özellikle hay?r i?leri , gösteri ve bireysel alanda kurulan bahis ve kumar sitelerinin dünyaya aç?lmas?n? engellemektedir. Kanada yasalar?na göre bili?im ortamlar?nda oynanan sanal kumar ve marsbahis ile ilgili olu?an yasaya ayk?r?l?klar için yetkili tek mahkeme “Prince Edwards Island Supreme Court” yani Prens Edward adas? yüce mahkemesi görevli mahkemedir. Borçlar hukukuna göre kumar borcu do?u?tan eksik borç olarak nitelendirilmi? ; borçlu taraf?ndan ifa edilirse , bu ifay? geçerli say?lm?? ve bu ödemenin sebepsiz zenginle?me ve ba??? te?kil etmeyece?i ,taraflara aras?nda esas olarak borç ili?kisinin varl???n? ve borçlu borcu bilerek ödemi? oldu?u gerekçesi ile ifa edilen borcun geri istenmesini mümkün k?lmam??t?r. Maddeleri kapsam?na alm?? ve bu tür borçlar?n?n ifas? vaad edilemeyece?i gibi kefalet veya rehin yolu ile teminat alt?na al?namayaca?? ve takas edilemeyece?i düzenlenmi?tir.Borçlar Kanunu 604.maddeye göre Kumardan do?an alacak hakk?nda dava aç?lamaz ve takip yap?lamaz. K?ymetli evrak?n iyiniyetli üçüncü ki?ilere sa?lad??? haklar sakl?d?r.Kumar borcu için isteyerek yap?lan ödemeler geri al?namaz.
Maddesine göre, “H?rs?zl?k suçunun konusunu olu?turan mal?n de?erinin azl??? nedeniyle, verilecek cezada indirim yap?labilece?i gibi, suçun i?leni? ?ekli ve özellikleri de gözönünde bulundurularak, ceza vermekten de vazgeçilebilir”. Ceza Dairesi’nin verdi?i bozma karar?n?n ByLock yönü incelendi?inde; somut olayda san???n ByLock kulland??? tespit edilen GSM hatt?na ili?kin ByLock tespit ve de?erlendirme tutana??n?n getirtilip de?erlendirilerek, duru?mada CMK m.217/1 uyar?nca san?k ve müdafiine okunarak diyecekleri sorulmas? gerekti?inden, bunun yap?lmayarak verilen karar?n bozuldu?u görülmektedir. Esasen zorunlu müdafilik sorunu olmasa ve duru?mada mutlaka haz?r bulunmas? gereken ki?inin yoklu?unda duru?ma yap?ld???ndan bahisle CMK m.289/1-e uyar?nca bozma karar? verilemese idi, ByLock tespit ve de?erlendirme tutana??n?n eksikli?inden dolay? bozma yerine BAM Ceza Dairesi taraf?ndan duru?ma aç?lmas? ve yap?lacak de?erlendirmeye göre karar verilmesi gerekirdi. Bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin konu oldu?u ceza yarg?lamas?nda maksat; maddi gerçe?in ortaya ç?kart?lmas? oldu?undan, hatal? kararlar?n verilmemesi için “delil serbestisi” kural? benimsenmi? ve ispat için herhangi bir ?ekil ?art? aranmam??t?r. Bu nedenle her türlü delil, yarg?laman?n her a?amas?nda ileri sürülebilir. Bunun s?n?rlar?; hukuka uygunluk, yarg?lama ile ilgili olma ve yarg?lamay? uzatmama olarak s?ralanabilir (CMK m.206/2). Kanunun hiçbir yerinde, kovu?turma a?amas?nda ve bu a?amaya dahilinde tart??ma bulunmayan ola?an kanun yollar?nda geçen sürelerin tutukluluktan say?lmayaca??na dair bir ibare yoktur. Bu nedenle; kovu?turma a?amas?nda tutukluluktan say?lmayan süreler, “Temel hak ve hürriyetlerin s?n?rlanmas?” ba?l?kl? Anayasa m.13’e ve “Ki?i hürriyeti ve güvenli?i” ba?l?kl? m.19’a aç?kça ayk?r?d?r. Hakim ve savc?lar?n adliyelerde ayr? giri? kulland?klar? ve arama tedbirine tabi tutulmad?klar? bilinmektedir. Maddeleri ile güvence alt?nda bulunan ifade hürriyetinde prensip; ifade hürriyetinin k?s?tlanmas? olmay?p, en geni? ?ekilde kullan?labilmesinin ve korunmas?n?n sa?lanmas?d?r. ?fade hürriyetine getirilen k?s?tlamalar?n, Mukayeseli Hukukta iki ortak ve bir de ülkelere göre de?i?en sebepleri vard?r. Ortak k?s?tlama sebepleri; cebir, ?iddet, tehdit ve terör faaliyetleri ile amaçlar?n? destekleyen aç?klamalar ve hakaret ile iftira içerikli söz ve yaz?larken, ülkelere göre de?i?kenlik gösteren veya baz? ülkelerde suç olarak kabul edilmeyen devletin ve milletin egemenlik alametleri ile organlar?n?n sayg?nl???na kar?? i?lenen suçlard?r.
